Katılımcılar: Kemal Yılgör, İsmet Nadir Atasoy, Mehmet Uçaroğlu.

(ATÇA KAZAN BİZ KEPÇE Grubu Kurucu Yönetim Kurul Üyeleri.)

O akşam çalan telefona baktığımda aşağı yukarı beş gündür görüşmediğimiz Kemal Yılgör Kaptandı arayan. İki-üç güne bir görüşmesek dördüncü gün ya o, ya da ben sarılıp telefona illaki iki lafın belini kırar, hâl hatır sorar, esenleriz birbirimizi. Açtım telefonu:

-Sevgili arkadaş, merhaba.

-Abi merhaba, neler yaparsın?

-Bildiğin gibi, ders çalışırım. Sen neler yaparsın?

-İdare… hani geçtiğimiz Temmuz ayında konuşmuştuk ya; Aydın’daki şehitlikleri gezecek, çektiğimiz fotoğraflardan bir video yapıp. Merhum Sadedettin Demirayak Ağabeyin konuşmasıyla yayınlayacaktık?..

-…..

-Unuttun tabiî.

“Hık, mık…” ettiysem de bir türlü: “Unuttum…” diyemedim; -Kocadım mı ne?-...

Aslında o kadar yazı birikmişti ki; hakkından gelinecek gibi değil. Bu arada bir de lüg-ATÇA’ya başlayınca; birçok şeyi ötelemek zorunda kalmıştım.

-Kemal’cim, hiç “bıdı bıdı” etmeyeceğim. Hem bak, yarın Mehmet Uçaroğlu Kaptanla sohbet edeceğiz. Arzu edersen sen de gel. Hem sohbet eder, hem çay-kahve içer, hem de bu geziyi planlarız. Saat 11:00 gibi “Laz Kahve” de olacağız. Bakarsın Uçaroğlu Kaptan’ın da bize katılacağı tutar.

-Tamam ağabey, yarın görüşelim…

***

Günün tarihi: 17 EYLÜL 2023 Pazar...

Kemal’le eşzamanlı kıraathaneye geldiğimizde, sevgili Uçaroğlu Kaptanı kahvesini içerken yakaladık… biz de çöktük masaya. Kaptan seslendi ocağa doğru:

-Yavrum, bakın bakalım. Misafirler ağır!..

Siparişlerimizi verdik gelen delikanlıya. Kemal de bu arada meramını anlattı Kaptana. Kemal, elinde hemşerimiz Merhum Sadettin Demirayak ağabeyin bir toplantıda kaydettiği ses kaydı olduğunu, Aydın ili içinde Yunan işgal kuvvetlerinin yaptığı mezalimin izlerinden kalan anıtları ziyaret ederek fotoğraf ya da video çekerek o ses kaydıyla birleştirip bir video hazırlamak istediğini anlattı…

E, Uçaroğlu Kaptan bildiğiniz üzere bu konuda deneyimli ve donanımlı. Senelerce Hava Kuvvetlerinde Fotoğraf, Film ve Video konusunda hizmet vermiş; işinin, eğitimli bir üstadı… 

***

-Eee!..

-Ağabey, e’si; sen de gelmek ister misin?.. Hani, hem ziyaret, hem ticaret. Biz bu işlerle uğraşırken, sen de arada küçük dokunuşlarla bize göz kırpsan fena mı olur?..

-Gününü belirlediniz mi?..

-20 EYLÜL 2023 Çarşamba, Saat 10:00 / 10:30 gibi hareket.

-Güzergah?..

-Atça, Karatepe/Köşk, Çayyüzü/Umurlu, Erbeyli, Germencik/Kanlı Bahçe, Balatcık/Atçalı Hayratı, Selatin/Anıt Ağaç, Atça… Muhtemelen gün yetmeyecek; o takdirde 24 EYLÜL 2023 Pazar; Selatin, Balatcık, Germencik yapacağız. 

-Kesinlikle geleceğim. Erbeyli sonrasını görmedim; görmek isterim… dedi Kaptan ve birer çay daha içip 20 EYLÜL 2023 günü buluşmak üzere ayrıldık.

***

Günün tarihi: 20/EYLÜL/2023. Saat 10:30…

Yoldayız. Hedefimizde Köşk/Karatepe Şehitliği var. Biliyoruz; güzergâhımız üzerinde tek başına gömülmüş şehit mezarları da var. Ancak onlara yapacağımız ziyaretleri, daha sonra planlayacağımız gezilere bıraktık.

Köşk’te vakit geçirmeden Karatepe yoluna girdik. Karatepe, birkaç mahalleden oluşan bir yerleşke. Oldukça dönemeçli ve dar bir yolu var ama asfalt ve çok güzel manzaralı. Özenle ve dikkatle tırmandık. Epey bir yükseldikten sonra Atça’yı görebileceğimiz bir yerde durup fotoğraf çekmek istedik ama pus ne yazık bize bu imkânı tanımadı. Devam ettik yolumuza.

İyice yükselmiştik. İki dönemeci daha dönünce birden “Karatepe Şehitler Anıtı” çıkıverdi karşımıza.

-İşte orası!.. dedi Kemal Kaptan... 

Artık “Karatepe Şehitler Anıtı”ndaydık.

Arabamızı önce Anıtla birlikte inşa edilen Caminin düzlüğüne park edip camiyi ziyaret ettik. Daha sonra olayın cereyan ettiği eski caminin yerini ziyaret edip anıtı ve anıtta mevcut tabelaları ve katliamda hayatlarını kaybeden hemşerilerimizi yâd edip dualar ettik.

İçinde soydaşlarımızın yakıldığı cami yangın nedeniyle harap olmuş. Ancak kerpiç duvarların altındaki, ana duvar diyebileceğimiz taş duvarlar duruyor. Duvarın üzerine monte edilmiş mermer kitabede:

“1338 senesinin, Şubat ayının 18 nci Salı günü ve Çarşambaya bağlayan gecenin alaturka saatle saat 09:00 da Yunanlılar tarafından bu camide 56 kişi yakılmıştır ve şehit olmuştur. 

Ruhlarına Fatiha…12. AĞUSTOS 1970” yazmaktadır…

*Rumi 1338 senesi, Miladi: 1922 senesine karşılık gelmektedir.

*O geceki katliamda 78 kişinin katledildiğini anıttaki tabeladan öğrenmiş olduk.

Şehitlerimizin ruhları şad olsun…

***

Artık oradan ayrılmanın ve Umurlu Çayyüzü şehitliğine hareket etmenin zamanıydı. Anıtı çevreleyen çitin yanında dalgın dalgın vadiyi ve Büyük Menderes havzasını seyreden Uçaroğlu Kaptanı görünce Kemal Kaptana işaret edip çağırdım, yanaştık ona doğru.

Dalgındı sanki…

-Abi hayırdır, dalmışsın sanki…

Başını sallayıp güldü.

-Bakın, Allah aşkına, bakın şu güzelliğe. Vadideki köylere, bitki örtüsüne, şu Menderes havzasının güzelliğine bakın. Gahbe cavur, nasıl da ağlamıştır buraları terk ederken…

Kemal atıldı.

-Abi: “Kaçmaktan ağlamaya da fırsat bulmuşlardır…” mı diyorsun?..

Gülüştük…

***

Bir Ankara türküsü vardır, bilirsiniz; bir ara pek de meşhurdu. “Angara’nın bağları da büklüm büklüm yolları…” diye başlardı nakaratı. Çayyüzü’nün yolu da öyleydi işte. Büklüm büklümdü ama bir zeytin denizinde yüzer gibi yol alıyordunuz. İnişi yok, yokuşu yok; akıp gittik güzelim yolda… ve Çayyüzü Şehitliğindeyiz. 

Ben, daha önce buraya da gelmiştim. Umurlu sakinlerinden kuzenlerim Mustafa ve Hakan Başlık bir Umurlu ziyaretimde beni buraya getirmişlerdi. 

Kısaca; Burası Çayyüzü Köyüne ait mezarlık. İşgal Kuvvetlerinin top atışlarıyla ölen Mehmetçiklerin parçalanmış naaşları çuvallar içinde getirilerek buraya defnedilmişler. Sonrasında şehitlik olarak bu alanın etrafı çevrilmiş Kimlikleri belirlenemediği için her mezarın başına “MEHMETÇİK” adıyla bir taş dikilmiş. 

Çayyüzü Şehitliği Umurlu Esnaf ve Sanatkârlar Odası Bşk.lığı ve Yardım Sevenlerin katkılarıyla 5 EKİM 1996 tarihinde bu günkü şekliyle düzenlemiş.

Kitabesinde: “ÇAYYÜZÜ ŞEHİTLİĞİ / Vatan için ölenler burada yatıyor. Milli Aydın Alayı MART 1336 Vatan için top ateşiyle parça parça olup ölenler çuvallar içinde getirilerek Çayyüzü sinesine verilmişlerdir. 

Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır;

Toprak, eğer uğrunda ölen varsa vatandır…

Umurlu Esnaf ve Sanatkârlar Odası Başkanlığı ve Yardım Sevenlerin katkılarıyla yaptırılmıştır. 5 EKİM 1996

*Rumi 1336 senesi, Miladi: 1920 senesine karşılık gelmektedir.

Şehitlerimize dualar edip istikametimizi Erbeyli’ye çevirdik.

***

Hava güneşli, pırıl pırıl… O eski, acı sıcaklar da kalmadı artık. Güzel bir yolculuktan sonra İncirliova üzerinden “Erbeyli Şehitler İlk Kurşun Abidesi”ne ulaştık. İlk işimiz, abidenin kitabesini okumak oldu elbette…

“ERBEYLİ ŞEHİTLER İLKKURŞUN ABİDESİ”

“Aydın ve Nazilli’yi işgal eden Yunan Kuvvetleri Anadolu’da başlayan işgal karşıtı hareketlerden çok tedirgindi. Yunan kuvvetlerini yıpratma amacında olan direnişçilerden Muğla Gönüllü Müfreze Kumandanı Bakırköylü Teğmen Kadri Bey Yunan Müfrezelerinin mevcutlarını ve baskına elverişli olan yeri araştırıp en uygun yer olarak görülen İncirliova-Erbeyli istasyonuna 20-21 HAZİRAN 1919 gecesi Baskın düzenledi. Şiddetli Çatışma sonucu Türk Müfrezesi geri çekilmek zorunda kaldı. Türk müfrezesinde 7 Şehit, 12 yaralı; Yunan Kuvvetlerinde ise 30 Ölü, 40 yaralı vardı. Malgaç Baskını sonrası Başarıya ulaşan ikinci baskın Erbeyli Baskını oldu. Bu baskının ardından Yunan Kuvvetleri öç almak için Erbeyli, İncirliova ve Germencik’teki çok sayıda silahsız insanı öldürdü. Erbeyli Baskınında şehit düşenlerin hatırasına 1934 yılında köy halkından Ahmet Sarı tarafından bir anıt yaptırıldı. Anıt üzerinde:

“Arkadaş; Anayurda saldıranlara ilk kurşunu atan yiğitleri unutma. O yiğitler ki bu koşuğu okuyarak yurda canlarını armağan ettiler. Öz Türk olan, Yağıya (düşmana) baş eğmez, özgürlüksüz Türk’e ülke gerekmez…” yazmaktadır.

Kitabeden anlaşılacağı üzere Erbeyli baskın harekâtı 20 Haziranı 21 Hazirana bağlayan gece yapılmıştır. Sultanhisar’da gerçekleşen Malgaç Baskını da 15 Haziranı 16 Hazirana bağlayan gecede yapılmıştır. Sözün özü iki harekât arasında dört günlük bir boşluk vardır. Aydın’ın işgal tarihi 27 MAYIS 1919 olduğuna göre; işgal başlamadan Kuva-yı Milliye ekiplerinin kurulduğu ve direnişe hazır oldukları gün gibi aşikârdır. Bu durumda, işgal kuvvetlerine karşı direnişin işgalle birlikte başladığını -haliyle olması gereken de odur- söylersek yanlış olmaz sanırım. İşgal kuvvetleri de haliyle bölgede halka karşı şiddet ve mezalimi arttırmış, direnişçilerin toprakları için yaptıklarını mazlum halka ödetme yolunu seçmişlerdir.

*

Biz de güneş yüzünü dağların ardına doğru döndürdüğünü görünce birbirimizle göz göze geldik.

-Bu günlük yeter mi abi?..

-Eh, önümüzdeki Pazar kaldığımız yerden devam ederiz artık.

-O zaman istikamet Atça…

Ve yelken açtık Atça’ya…

***

Günün tarihi: 24 EYLÜL 2023. Saat 10:30…

Güzel bir güne başlamıştık. Bir gün önce yaptığımız konuşmada bu günün planını yapmıştık birlikte.

Laz kahve toplanma yerimiz olmuştu artık. Bundan sonraki etkinliklerimizde hareket noktamız orası olacaktı. Erkenden toplandık orada. Bir yandan çaylarımızı içerken, bir yandan da güzergâhı konuştuk. İlk durağımız Ortaklar Balatçık Köyündeki Atçalı Hayratı olacaktı.

Ve yoldayız artık. Aydın’da Otoyola girdik. Söke Kavşağından çıkıp Ortaklara döndürdük istikametimizi.  Önce Balatçık/Atçalı Hayratı arkasından Selatin/Anıt Ağaçı ziyaret ettik. (Buraların yazılarını daha sonraki bir zamana bırakıyoruz şimdilik…)

Bu iki nirengi noktasını ziyaretten sonra rotamızı Germencik Kanlı Bahçeye çevirdik. Hava güzel, yol güzel. Ana yoldaki Kanlı Bahçe tabelasını takip ederek Kanlı Bahçeye ulaştık. Tabiî tüylerimiz diken diken… 

Kanlıbahçe olayının tarihçesini gelin bu anıtın kitabesinden öğrenelim…

KANLI BAHÇE TARİHÇESİ

“Yunan Ordusu, Büyük Taarruzda aldığı yenilgi sonucunda İzmir’e doğru kaçarken çekildikleri köyleri yakıp yıkmış ve silahsız insanları öldürmüşlerdir. Bu durum karşısında kaçabilenler Alangüllü Dağındaki Türk Kuvvetlerinin yanına sığınmışlardır. Düşman güçleri o zamanki karakolları çevresinde yakaladıkları çoğu çocuk, kadın ve ihtiyarlardan oluşan 94 kişiyi toplarlar. Bu toplanılan kişiler önce duvar önüne dizilip yaylım ateşiyle taranır. Sağ kalanlar ise karakol önünde yer alan kuyuya canlı canlı atılırlar. Kuyudan çıkmamaları için de vurularak şehit edilen vatandaşlar üzerlerine atılır. Bu olaydan sonra “Koç Kuyusu “ adı ile anılan bu mevki “Kanlı Bahçe” olarak adlandırılmıştır.

Şehit edilen vatandaşlarımıza ait 55 isim yörede yaşadığından tespit edilmiş olup; geri kalan 39 şehidimizin civar illerden gelen tarım işçileri olduğundan isimleri tespit edilememiştir…”

…..

Bitti mi?.. Elbette bitmedi. Bitecek gibi de değil zaten. Atça’daki Çomaklı Şehitliğinin dışında şehit mezarlarının onlarcası; Aydın’da yüzlercesi, binlercesi var. Biz, ATÇA KAZAN BİZ KEPÇE Grubu olarak dualarımızı okuduk, şehitlerimizi andık, ziyaretlerimizi tamamladık.

Saygıdeğer büyüğümüz Merhum Sadettin Demirayak’ın bir toplantıda anlattıklarını kayda alan ve görüntülerle bizlere ileten Yöneticilerimizden Sevgili Kemal Yılgör Kaptana teşekkürler…

Her zaman yanımızda olan, bir dediğimizi ikiletmeyen, ihtisası olan Fotoğraf, Film ve Video ile ilgili bilgi birikimini bizlerle paylaşan Sevgili ağabeyimiz, Grubumuzun kurucusu Mehmet Uçaroğlu Kaptan’a teşekkürler.

Elbette sizlere de binlerce teşekkürümüz var sevgili dostlar.

Saygılarımızla…